Mensenrechten houden ons vrij en veilig
Vrijheid en veiligheid in onze samenleving zijn onlosmakelijk verbonden met elkaar.
In 2017 organiseerde de Liga voor Mensenrechten een vierdelige debattenreeks met de titel "Minder vrijheid voor meer veiligheid?". We stelden aan politici, journalisten, experten en het brede publiek de prangende vraag of de Belgische burger vandaag haar vrijheden verliest voor de illusie van meer veiligheid. Doorheen de reeks werden we gesterkt in onze opvatting dat er in naam van veiligheid steeds meer maatregelen genomen worden die onze vrijheid beperken. Hoeveel vrijheid willen we opgeven voor veiligheid? En welke maatregelen garanderen de bescherming van beiden?
De Liga benadrukt dat vrijheid en veiligheid geen of-verhaal is. Ze houden elkaar net in evenwicht. Onder veiligheid wordt het recht op menswaardig leven en persoonlijke integriteit verstaan. Vrijheid omvat de fundamentele vrijheden zoals onder meer de vrijheid van beweging, het recht op privéleven, godsdienstvrijheid, het recht om vrij te zijn van discriminatie enz. Er geldt geen hiërarchie onder de grondrechten. Er moet steeds een zorgvuldige belangenafweging plaatsvinden tussen alle betrokken grondrechten.
In dit rapport diepen we vier hete hangijzers uit. Deze onderwerpen vormen slechts het topje van de ijsberg van trends waarbij onze mensenrechten steeds vaker beïnvloed of zelfs bedreigd worden door het heersende veiligheidsdiscours. Het rapport toont dat de afbouw van vrijheid niet kan resulteren in meer veiligheid.
Het debat in Vilvoorde ging over de terugkerende Syriëgangers. Hier bleek dat een langetermijnvisie met betrekking tot de opvang en de re-integratie van terugkerende Syriëgangers ontbreekt. Bovendien haalden verschillende experten aan dat preventie moet primeren op repressieve maatregelen en dat een samenwerking tussen de overheden op alle niveaus onontbeerlijk is.
In Mechelen was etnisch profileren het onderwerp van debat. Is het toelaatbaar dat de politie personen uitsluitend op grond van hun waargenomen afkomst of etniciteit controleert? Het publiek ervaarde etnisch profileren als een aanhoudend probleem waarvoor structurele oplossingen nodig zijn. Als primeur kondigde burgermeester Bart Somers tijdens het debat aan dat de politie in Mechelen voortaan alle controles zou registreren om zo etnisch profileren tegen te gaan.
In Brugge bekeken we de vrijheidsberoving van vreemdelingen. Daar stelden we het publiek de vraag of mensen die geen misdaad hadden begaan effectief moeten worden opgesloten? Hoewel administratieve detentie alleen als laatste middel ingezet mag worden om onderduiking te voorkomen, wordt de maatregel systematisch toegepast in België. Het debat resulteerde in een oproep aan beleidsmakers om de alternatieven voor detentie verder uit te werken, met de uitdrukkelijke vraag om kinderen in geen enkele omstandigheid op te sluiten.
In Gent namen we het recht op privacy onder de loep. In hoeverre wordt dit recht vandaag beperkt onder het mom van het beschermen van onze veiligheid? Dataretentie, de druk op de scheiding der machten en de toenemende drang van onze overheden om hun burgers te controleren bleken niet alleen een doorn in het oog van de Liga. Ook het publiek schaarde zich achter onze bedenkingen. Brave burgers mogen ook hun privacy hebben.
Deze cases tonen aan dat onze mensenrechten steeds vaker beïnvloed of zelfs bedreigd worden door het heersende veiligheidsdiscours. Dat er in naam van de veiligheid steeds meer maatregelen genomen worden die onze vrijheid en mensenrechten beperken, is zorgwekkend. Mensenrechten maken ons veilig en zijn hét middel om een vrije en veilige samenleving te realiseren. Toch lijken veel beleidsmakers van het tegendeel uit te gaan en merken we tendensen op die mensenrechten niet ten volle uitspelen. Het veiligheidsdiscours, waarbij mensenrechten tijdens crisissen als een struikelblok voor de veiligheid beschouwd worden, heeft in verschillende Europese landen ingang gevonden. Wij vinden dat het anders moet. Op basis van de debatten en aanvullend onderzoek stelden we praktische aanbevelingen op voor onze beleidsmakers.
Verder lezen over de vier thema's? Download hier het volledige rapport.
