Een kwaadwillige aantasting van de burgerlijke vrijheden: zal het Parlement de vrijheid van meningsuiting en demonstratie beperken?
18 februari 2024
Op donderdag 22 februari stemt het Parlement over de hervorming van Boek II van het Wetboek van Strafrecht. De hervorming is noodzakelijk. Het is nodig om deze tekst, die meer dan 150 jaar oud is, te moderniseren en te verduidelijken. Maar de tekst bevat een zeer problematische overtreding: "het kwaadwillig aantasten van het gezag van de staat". Voor de Liga voor Mensenrechten en de Ligue des droits humains bestaat het risico dat burgerlijke ongehoorzaamheid en oproepen daartoe hiermee strafbaar worden gesteld.
De wet-Van Quickenborne werd in december onder druk van vakbonden en NGO's van tafel geveegd. Twee maanden later komt de beperking van protest terug op tafel in de vorm van artikel 548, de kwaadwillige aantasting van het staatsgezag. Dit artikel brengt ernstige risico's met zich mee voor het recht op demonstratie en de vrijheid van meningsuiting.
Ontwerpartikel 548
Artikel 548 van het Wetboek van Strafrecht stelt: “Kwaadwillige aantasting van het overheidsgezag is het met kwaad opzet en in het openbaar: aantasten van de bindende kracht van de wet of van de rechten of het gezag van de grondwettelijke instellingen en dit door het rechtstreeks aanzetten om een wet niet na te komen waardoor er een ernstige en reële bedreiging van de nationale veiligheid, de volksgezondheid of de goede zeden is.
Strafbaarstelling van protest in brede zin
De reikwijdte van dit delict is bijzonder vaag en breed, waardoor het risico bestaat dat bepaalde vormen van sociaal en politiek protest in de breedste zin van het woord strafbaar worden gesteld. Deze waarschuwing werd al gegeven in een open brief, ondertekend door meer dan 500 mensen uit het middenveld, het universitaire en het juridische veld. Ook het Federaal Instituut voor de Rechten van de Mens uitte hun bezorgdheid in een advies van oktober 2023.
Toch is het net de rol van veel NGO's om publiekelijk de bindende kracht van bepaalde wetten aan te vechten die in strijd zijn met fundamentele rechten en internationale normen. Voorbeelden hiervan zijn het verzet tegen het opsluiten van kinderen in detentiecentra, de criminalisering van kraken en de criminalisering van abortus.
Met algemene termen als "ernstige en daadwerkelijke bedreiging van de nationale veiligheid, de volksgezondheid of de goede zeden" zou dit misdrijf de politie en justitie ook veel ruimte geven om hard op te treden tegen bewegingen die burgerlijke ongehoorzaamheid als actie kiezen.
Het criminaliseren van burgerlijke ongehoorzaamheid en oproepen daartoe
Burgerlijke ongehoorzaamheid op deze manier aan banden leggen is een gevaarlijk signaal. Een wet overtreden die niet legitiem is, op een openbare en geweldloze manier, maakt het mogelijk om een publiek debat weer op gang te brengen en zo verandering teweeg te brengen. Vele voorbeelden doorheen de geschiedenis tonen dit aan. Bovendien wordt burgerlijke ongehoorzaamheid beschermd door de vrijheid van meningsuiting. Burgerlijke ongehoorzaamheid is ook essentieel wanneer een staat de principes van de rechtsstaat schendt, zoals steeds meer het geval is in België.
Artikel 548 - een politieke tool
Een vage strafbaarstelling van sociaal protest laat toe dat dit politiek ingezet wordt. Op deze manier kan dit artikel bijvoorbeeld misbruikt worden door extreemrechts om legitiem protest te criminaliseren.
De Liga voor Mensenrechten en de Ligue des droits humains roepen parlementsleden op om niet voor artikel 548 van het Strafwetboek te stemmen.
Reacties worden gemodereerd. Onaanvaardbare inhoud wordt niet gepubliceerd.
