Op maandag 11 juli 2017 organiseerde de Liga voor Mensenrechten een debat over etnisch profileren door de politie in Mechelen. Het werd een geanimeerd gesprek tussen onze sprekers dhr. Bart Somers (burgemeester Mechelen), dhr. Yves Bogaerts (korpschef politie Mechelen – Willebroek), mevr. Maryam H’madoun (Open Society Justice Initiative), dhr. Sahd Jaballah (algemeen coördinator ROJM vzw) en een divers publiek. Activist Yassine Boubout leverde een persoonlijke bijdrage over hoe etnisch profileren net werkt en wat de impact is. De moderator van dit debat was de heer Christophe Bush (directeur van de Kazerne Dossin). Als primeur kondigde Somers tijdens het debat aan dat de politie in Mechelen voortaan alle controles zal registreren om zo etnisch profileren tegen te gaan.

Etnisch profileren gaat over de praktijk waarbij controles door politie worden uitgevoerd uitsluitend of overwegend op basis van iemands (waargenomen) afkomst of etniciteit door de politie. Het gebeurt wanneer de politie iemand tegenhoudt omwille van zijn of haar etniciteit, huidskleur, nationaliteit of religie in plaats van het individueel gedrag van die persoon, of een vermoeden of objectief bewijs van schuld. Dit lijkt vandaag de dag aanvaardbaar. De terreurdreiging en de genomen anti-terreur maatregelen lijken de praktijken van etnisch profileren in de hand te werken.

Evenwel is etnisch profileren een vorm van discriminatie en daarmee in strijd met de mensenrechten. Controles door de politie zijn vaak onaangenaam en vernederend. Onrechtvaardige politiebehandeling, veelal gebaseerd op (onbewuste) vooroordelen, creëert wantrouwen tegenover de politie. Onderzoek bevestigt ook dat etnisch profileren ineffectief is en zelfs averechts werkt. Het benadeelt etnische minderheden en verslechtert de relatie tussen burgers en politie. Dit terwijl de politie juist afhankelijk van hen is in de opsporing en bestrijding van criminaliteit en terrorisme. Bovendien draagt het bij aan een negatieve en schadelijke beeldvorming en uitsluiting van etnische minderheden in onze samenleving.

Ook tijdens dit debat wordt aan de hand van enkele stellingen dieper ingegaan op het thema. 

Stelling 1: “Het is een noodzakelijk kwaad om mensen met een migrantenachtergrond etnisch te profileren”

Het publiek twijfelt niet lang over deze stelling; ze zijn het hier allemaal niet mee eens. Ook de verschillende sprekers stellen allen duidelijk dat etnisch profileren absoluut niet door de beugel kan. Zo stelt de korpschef van de politie klaar en duidelijk dat het absoluut geen noodzakelijk kwaad is en dat de politie moet trachten objectief te controleren. De informatie waarop politieagenten zich baseren om een controle uit te voeren, zou objectief moeten zijn opdat er objectieve controles kunnen plaatsvinden.

Evenwel blijkt dat etnisch profileren nog steeds veelvuldig voorkomt in België. De coördinator van ROJM vzw geeft duidelijk aan dat de jongeren in Mechelen veelvuldig klagen over het fenomeen. Er gebeuren vaak nutteloze identiteitscontroles en dit enkel en alleen op basis van de jongeren hun migrantenachtergrond. Ook de burgemeester treedt hem hierin bij door te verklaren dat etnisch profileren op grote schaal bestaat en dat het een schande is.

Evenwel merkt H’madoun op dat het belangrijk is dat een onderscheid gemaakt wordt tussen criminal profiling en etnisch profileren. Criminal profiling gaat over het opmaken van een daderschapsprofiel teneinde  te  bepalen  welk  type  dader mogelijk dit specifiek misdrijf pleegde. Uiterlijke kenmerken en waargenomen etniciteit kunnen hier ook deel van uitmaken. Etnisch profileren houdt daarentegen in dat mensen omwille van hun etniciteit, huidskleur, nationaliteit of religie aan controles worden onderworpen. Etnisch profileren gaat over wie je bent en niet om wat je hebt gedaan.

Stelling 2: “Gecontroleerd worden door de politie duurt maar even, daar moet je niet over klagen”

De meerderheid van het publiek is het niet eens met de tweede stelling. Uit de getuigenis van Boubout blijkt dat etnisch profileren heel vaak voorkomt, een grote impact heeft op het leven van regelmatig gecontroleerde jongeren, en frustraties met zich meebrengt. Ook Jaballah beaamt dit, gelet op het grote aantal meldingen hiervan door jongeren. Ook de burgermeester is ervan overtuigd dat etnisch profileren een serieuze aanslag op de integriteit van een jongere kan zijn wanneer dit op jeugdige leeftijd heel regelmatig voorkomt.

De korpschef stelt dat de controle zo kort als nodig moet zijn om het doel te bereiken waarvoor de controle wordt gedaan. De politie zou ook telkens moeten duiden waarom er een bepaalde controle nodig is. De reden van de controle moet aan de gecontroleerde persoon worden meegegeven.

Iemand uit het publiek merkt bovendien op dat de manieren waarop mensen worden gecontroleerd vaak veel belangrijker zijn dan hoe lang een bepaalde controle zou duren. Het gebeurt vaak niet respectvol.

Bogaerts stelt dat hij aan de politieagenten in zijn korps meegeeft dat je de mensen moet behandelen zoals je zelf behandeld zou willen worden. Jaballah meent niettemin dat ook de culturele verschillen mee in acht genomen zouden moeten worden. Bijvoorbeeld wanneer men bij een huiszoeking heel ostentatief in het ondergoed van de moeder zit te neuzen. De jongere die hier dan op toekijkt kan gefrustreerd geraken omdat dit in zijn of haar cultuur echt not done is.

H’madoun vraagt zich hierbij welke maatregelen de politie  zelf instelt als er toch fouten gebeuren bij een bepaalde controle? Somers maakt duidelijk dat iemand die in het korps van Willebroek racistisch verdrag vertoont, eruit ligt. Hij is ervan overtuigd dat de impact van racistisch gedrag op de samenleving zeer groot is. Somers meent dat de grootste dreiging voor westerse waarden namelijk racisme en discriminatie zijn. Bijgevolg is het noodzakelijk dat er paal en perk wordt gesteld aan racisme en discriminatie door de politie.

Opnieuw een terechte vraag vanuit het publiek: wat met de interne represailles binnen de politie als iemand van het korps niet wil meegaan in de foute gedragingen van andere politieagenten? Bogaerts meent dat hierbij het belang van een leidinggevende waarbij men terecht kan, essentieel is. Bij de politie in Mechelen hebben zij o.a. een diversiteitscommissaris en een diversiteitsmanager ingesteld om de cultuur binnen de politie te veranderen. Ook menen de burgemeester en de korpschef dat het volgen van opleidingen door het politiekorps van belang is.  Zo heeft Mechelen reeds een beleidsplan uitgetekend voor de politie voor trainingen over diversiteit en discriminatie.

H’madoun merkt op dat trainingen op zich goed zijn maar dat vooral structurele maatregelen tegen etnisch profileren van belang zijn, zoals o.a. het registreren van controles door de politie.

En zo belanden we naadloos bij de volgende stelling. 

Stelling 3: “Etnisch profileren is een structureel probleem en verdient structurele oplossingen”

Iedereen in de zaal is het hier zeer duidelijk mee eens.

H’madoun zegt dat de politie een werkwijze hanteert die etnisch profileren tot een structureel probleem maakt. De burgemeester erkent ook dat etnisch profileren een structureel probleem is maar dat data hierover ontbreekt. Bijgevolg kondigt Somers aan dat de politie in Mechelen voortaan elke identiteitscontrole zal registreren. De agent moet  hier bij ook telkens de reden van de controle aan de gecontroleerde burger vertellen. Verder stelt Somers dat er geen federaal beleid is inzake etnisch profileren. Mechelen neemt bijgevolg zelf het initiatief om etnisch profileren tegen te gaan. Uiteraard zal de nieuwe insteek voor Mechelen ook een leerproces zijn.  Somers wil een voorttrekkersrol op zich nemen in België en wil hierbij de beste leerling van de klas zijn.

H’madoun stelt dat het opzet van Somers positief is en absoluut noodzakelijk in het huidige anti-terreur klimaat. Ook de migratieproblematiek leidt spijtig genoeg tot meer etnisch te profileren. 

Onze conclusies

Er zijn in België geen data voorhanden waardoor we moeilijk kunnen weten hoe groot het probleem van etnisch profileren door de politie precies is. Het staat echter buiten kijf dat etnisch profileren een grootschalig en ernstig fenomeen is; zeer veel mensen komen ermee in aanraking. Etnisch profileren verslechtert de relatie tussen burgers en de politie waardoor politiewerk minder efficiënt en effectief is, en draagt daarnaast bij aan een negatieve beeldvorming en uitsluiting van etnische minderheden. Het is een vorm van discriminatie en gaat in tegen de mensenrechten. Er zijn structurele oplossingen nodig.

Zo zou om te beginnen elke controle moeten worden geregistreerd. De desbetreffende politieagent zou ook moeten uitleggen waarom iemand gecontroleerd wordt. Dit zorgt ook voor data die erna geanalyseerd kan worden. Burgers moeten worden aangemoedigd om een klacht neer te leggen indien zij het slachtoffer of getuige zijn van een discriminerende en onrechtvaardige controle, en er moet een effectief klachtenmechanisme bestaan. Er moet meer ingezet worden op diversiteit binnen de politie, diversiteitsambtenaren en op sancties voor politieagenten die in de fout gaan. Dit alles draagt bij aan meer transparantie en een professionelere werking van de politie wat leidt tot meer vertrouwen en legitimiteit. Hierdoor zijn burgers meer bereid om samen te werken met de politie en inlichtingen te bezorgen. Dit draagt bij aan goed politiewerk. Door geen onschuldige burgers te controleren kunnen er meer middelen gaan naar misdaadpreventie- en bestrijding.

De aankondiging dat voortaan elke identiteitscontrole geregistreerd zal worden door de politie in Mechelen en dat de agent hierbij telkens de reden van de controle aan de burger moet vertellen, wordt door de Liga voor Mensenrechten verwelkomd.

De Liga moedigt initiatieven zoals deze aan aangezien ze een grote stap zijn in de richting van een structurele aanpak van etnisch profileren en dit via transparant en effectief politiewerk. Wij hopen dat andere gemeenten en politiekorpsen ook structurele maatregelen nemen om het probleem van etnisch profileren tegen te gaan.

Dit debat kaderde in onze debattenreeks over het thema: ‘Minder vrijheid voor meer veiligheid?’.  Steeds meer maatregelen genomen in naam van veiligheid beperken onze vrijheid. Hoeveel vrijheid willen we opgeven voor veiligheid? En welke maatregelen garanderen de bescherming van beide? Via vier debatten verspreid over heel Vlaanderen gaan we samen met met politici, journalisten, experten en het publiek dieper in op dit thema. 

In het voorjaar van 2018 publiceert de Liga voor Mensenrechten een rapport met beleidsaanbevelingen aan de overheden gebaseerd op de debatten. Voor meer info over onze komende debatten, neem zeker eens een kijkje op praatmee.mensenrechten.be.

Tags:

DISCRIMINATIE MENSENRECHTEN VRIJHEID VS VEILIGHEID

Reageer

Reacties worden gemodereerd. Onaanvaardbare inhoud wordt niet gepubliceerd.