Alleen focussen op veiligheid doet meer kwaad dan goed
08 september 2021
Na 9/11 hebben we in naam van de veiligheid enkele vrijheden moeten opgeven. Tijdens de coronacrisis gebeurde hetzelfde, stelt Kati Verstrepen vast.
9/11 veroorzaakte een fundamentele schok in de recente wereldgeschiedenis. De aanslagen van die dag kostten niet alleen het leven aan bijna 3.000 mensen, ze zetten ook een nieuw tijdperk in gang: dat van de globale war on terror en de bijbehorende veiligheidscultuur.
Dat er een reactie moest volgen, is evident. Een terroristische aanslag, zeker van die schaal, wil niemand ooit nog zien gebeuren. Maar de paradigmashift die er na 9/11 gekomen is, betekende de start van een hellend vlak. Met z’n allen hebben we steeds meer fundamentele rechten en vrijheden opgegeven in naam van de veiligheid.
Ondertussen vinden we het normaal dat ons doen en laten in kaart wordt gebracht. Een netwerk van slimme camera’s houdt ons in de gaten en onze communicatiedata worden massaal verzameld en opgeslagen. Onlangs bleek dat smartphones van ministers, journalisten en mensenrechtenadvocaten wereldwijd werden gehackt, ook in België (DS 20 juli). Toch vindt minister van Justitie Vincent Van Quickenborne (Open VLD) dat onze inlichtingendiensten de gebruikte technologie, Pegasus, ook moeten kunnen inzetten.
“Het is tijd dat we uit deze wereldwijde crisissen en onze reacties daarop de nodige lessen trekken “
Ook andere vrijheden worden met gemak opzijgeschoven, van het recht op leven tot het recht op een eerlijk proces. In naam van de veiligheid heeft de Belgische regering jarenlang geweigerd om onschuldige kinderen te repatriëren uit de kampen in Syrië en Noord-Irak. Ook de zaak-Trabelsi is ontluisterend. Nizar Trabelsi, die in 2004 veroordeeld werd voor een geplande aanslag op Kleine-Brogel, riskeert een tweede keer terecht te staan voor dezelfde feiten. Want de Amerikaanse justitie wil hem daar eveneens voor veroordelen. Geldt ‘ne bis in idem’ niet meer wanneer het over terrorisme gaat? Nochtans ligt dat principe aan de basis van onze rechtsstaat.
En we zijn nog niet op het einde van het hellend vlak. Zo staan plannen in de steigers om politiewerk uit te voeren op basis van algoritmes en om gezichtsherkenning uit te rollen in ons land. Allemaal wegens de veiligheid, terwijl van geen enkele van die zaken is aangetoond dat ze effectief terrorisme voorkomen. Het is maar een greep uit het aanbod van maatregelen die ons veiligheid beloven, maar in werkelijkheid alleen onze vrijheid inperken.
Niet spelen op speeltuigen
Momenteel zitten we pal in zo’n nieuwe fundamentele schok in de wereldgeschiedenis: het is een eeuw geleden dat een pandemie op deze schaal de wereld trof. Deze keer moeten we niet opboksen tegen terrorisme, maar vechten we tegen de impact van een virus. Opnieuw steken dezelfde mechanismen de kop op. De maatregelen die tijdens de eerste lockdowns genomen werden, waren soms ronduit absurd: niet zitten op een bankje, niet spelen op de speeltuigen, GAS-boetes voor wie de hond uitliet tijdens de avondklok. Nieuwe databanken werden opgericht, ondanks het vlammende negatieve advies van de Gegevensbeschermingsautoriteit, de privacywaakhond. Ook hier werd alleen vanuit veiligheid actie ondernomen, zonder rekening te houden met onze vrijheden.
Dat heeft niet alleen geleid tot absurde situaties, het heeft ook de fundamentele rechten van – voornamelijk – kwetsbare groepen in onze samenleving op het spel gezet. Denk aan de ouderen in woonzorgcentra die eenzaam opgesloten werden, kinderen in kwetsbare thuissituaties die geen onderwijs kregen of het slachtoffer werden van geweld en mensen met een beperking die in een voorziening wonen en van de ene op de andere dag zonder ondersteuning bij hun families achterbleven.
‘Those who fail to learn from history are doomed to repeat it’, de wijze woorden van Winston Churchill snijden hout. Het is tijd dat we uit deze wereldwijde crisissen en onze reacties daarop de nodige lessen trekken. Alleen focussen op veiligheid doet meer kwaad dan goed. In de aanpak van fundamentele schokken moeten we blijven onthouden: veiligheid en vrijheid gaan hand in hand.
Reacties worden gemodereerd. Onaanvaardbare inhoud wordt niet gepubliceerd.
